نشست تخصصی «آن‌چه در جهان اسلام اولویت دارد» با سخنرانی طارق رمضان صبح امروز، ۱۱ آبان ماه در دانشکده‌ی الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار و در آن، بر گفت‌وگوی درون‌دینی در میان مسلمانان تأکید شد.
بنا به گزارش اصلاح‌وب، پرفسور طارق رمضان ضمن ابراز خشنودی از حضور در دانشکده‌ی الهیات دانشگاه تهران گفت: «امروز می‌خواهم درباره‌ی اولویت‌ها و چالش‌های کشورهای مسلمان سخن بگویم. به نظر من خیلی از مشکلات ما به‌خاطر این است که ما همیشه انگشتمان را به سمت غرب می‌گیریم ولی از مشکلات درونی خود غافلیم. من خودم یک فرد غربی هستم و شما نمی‌توانید بگویید همه‌ی مشکلات ما به غرب برمی‌گردد. چیزی که مهم است اینکه بدانیم چقدر توانسته‌ایم پیامی که از اسلام گرفتیم را انتقال دهیم. علاوه بر این، ما باید ذهن انتقادی داشته باشیم و اولویت‌ها را تعیین کنیم. آیا ما می‌دانیم برنامه‌یمان برای ۵۰ سال آینده چیست؟ متأسفانه ما خیلی حرف می‌زنیم، تئوری هم زیاد داریم ولی در عمل کاری نمی‌کنیم و برنامه‌ریزی بلندمدت برای آینده‌‌ی خود نداریم. من همیشه گفته‌ام که اسلام در مکه و مدینه متولد شده اما یک دین سنی نیست. ما به عنوان یک مسلمان باید ذهن انتقادی داشته باشیم.»
این استاد دانشگاه آکسفورد ادامه داد: «من همیشه حرف‌هایی را می‌زنم که فکر می‌کنم درست است و به آن باور دارم مهم نیست که شما خوشتان بیاید یا نه؟ چیزی که مهم است این است که چقدر از پیام اسلام را در زندگی خویش عملی و اجرا می‌کنیم. این درست نیست که ما همه‌ی مشکلات را گردن آمریکا و غرب بیندازیم. ما باید تلاش کنیم پیام اسلام را در قلب و زندگی‌مان جاری کنیم. صحبت‌های زیادی درباره اسلام مطرح است مثل حرام، حلال، نماز خواندن و روزه گرفتن منتها در جوامع اسلامی بیشتر از کیفیت این اعمال، کمیت آن‌ها اهمیت دارد. درست است که من سنی هستم و شما شیعه ولی هر دوی ما به «لااله الا الله» اعتقاد داریم.»
طارق رمضان اولین اولویت اسلام را توحید دانست و توضیح داد: «اولین اولویت برای جهان اسلام توحید است. اینکه ما از توحید چگونه برای انتقال پیام‌هایمان استفاده می‌کنیم مهم است. بعد از «لااله الا الله» ما می‌گوییم «محمد رسول الله» یعنی ما بعد از اذعان به وحدانیت خدا به دنبال راه پیامبر هستیم. بنابراین باید بدانیم چگونه شیوه و راه و رسم زندگی پیامبر را در زندگی‌مان جاری کنیم. ما نباید بگذاریم دیگران برای ما اولویت تعیین کنند. امروزه خیلی از کشورها نه تنها می‌خواهند ایمان را بگیرند و تغییر بدهند بلکه می‌خواهند ذهنیت ما را هم تغییر بدهند و مستعمره‌ی فرهنگیمان کنند. همه ما مسلمانانی را می‌بینیم که به ظاهر مسلمان‌اند اما معلوم نیست که در واقعیت هم مسلمان هستند یا خیر.»
استفاده از علم ودانش برای درک اسلام
استاد مطالعات اسلامی ادامه داد: «نکته‌ی دیگری که برای جهان اسلام اهمیت دارد، استفاده از علم و دانش است. خداوند در کتاب خود می‌گوید: «اقرأ باسم ربک الذی خلق» یعنی ما باید درک استفاده از علم و دانش را داشته باشیم. شما به عنوان دانشجوی رشته‌ی الهیات ارتباطتان با سایر علوم چگونه است؟ چقدر از دانشی که دارید و فرا می‌گیرید استفاده خوب و مفید می‌کنید؟ چقدر از علوم اسلامی برای درک و فهم سایر علوم استفاده می‌کنیم؟
نوه‌ی حسن البنا اضافه کرد: اغلب مسلمانان ما درباره‌ی مشکلات داخلی خود صحبت نمی‌کنند و همیشه همه‌ی مشکلات را به گردن خارج و غرب می‌اندازند. متأسفانه بسیاری از مسلمانان سؤال نمی‌پرسند و فقط دنبال جواب هستند این در حالی است که ما اگر مشکلات داخلی را حل کنیم، مشکلات خارجی هم خود به خود حل می‌شود. یکی دیگر از مشکلات جهان اسلام نبود دیالوگ میان سنی و شیعه است. به وجود آمدن اختلافات میان این دو فرقه باعث می‌شود تا کشورهای دیگر مثل آمریکا از جهل مسلمانان استفاده کنند و دشمن ما شوند.»
این متفکر سوئیسی تصریح کرد: «ممکن است در بسیاری از موارد من و شما باهم، هم‌نظر نباشیم.[...] علاوه بر این متأسفانه اکثریت مسلمانان درک خاصی از قدرت‌های نوین جهانی ندارند و فقط مبهوت اروپا و آمریکا شدند در حالی که امروزه قدرت‌های بزرگتری چون چین، ژاپن، هند، مالزی و... داریم که ما آنان را نمی‌بینیم و عقب‌مانده‌ی سیاسی هستیم.»
نسل‌های اول اسلام جرأت بیشتری داشتند
استاد مطالعات اسلامی معاصر در دانشگاه آکسفورد خطاب به دانشجویان حاضر در سالن گفت: «شما در این جایگاهی که هستید چه کاری برای اسلام می‌توانید انجام دهید؟ کلمه‌ی دین و دیانت از «دَین» می‌آید به این معنی که ما بدهکار دین هستیم پس باید در اشاعه‌ی آن مشارکت داشته باشیم. بنابراین تعریف یک مسلمان، از مسئولیت و بدهکاری او آغاز می‌شود نه از حق و مطالباتش. حقوق انسان هم در پرتو مسئولیت‌هایش شکل می‌گیرد. متأسفانه ما امروز پیش از اینکه دِین خودمان را ادا کنیم دنبال حقمان هستیم. نسل‌های اول اسلام جرأت و اعتماد به نفس بیشتری ذر مقایسه با ما داشتند. آنان این اعتماد به‌نفس را داشتند تا دنیا را تغییر بدهند. اگر ما نماز می‌خوانیم، روزه می‌گیریم و زکات می‌دهیم باید برای تغییر باشد وگرنه اگر برای تظاهر باشد فایده‌ای ندارد. قوانین اسلام برای تغییر و بهتر شدن زندگی است. یک زمانی مسلمانان از مغرب به هند رفتند چون خلاقیت و جرأت داشتند؛ اما جرأت و خلاقیت مسلمانان امروزی بسیار کم شده است.»
این اسلام‌شناس اضافه کرد: «مبارزه با استعمار فکری- فرهنگی این نیست که بگوییم فلان چیز حلال است و فلان چیز حرام. ما باید تلاش کنیم که واقعاً استعمار نشویم. خیلی‌ها در جمع و در ظاهر بدگویی غرب را می‌کنند ولی در خانه‌هایشان فیلم و موزیک غربی می‌بییند و گوش می‌دهند چون نمی‌توان از آن‌ها استفاده نکرد. بنابراین ما باید بدانیم که از اصول و قوانین اسلامی چگونه در زندگی‌مان استفاده کنیم. به‌عنوان مثال در ماه رمضان قرار است به معنویت برسیم و کمتر بخوریم اما مقدار غذایی که در ماه رمضان در کشورهای مسلمان مصرف می‌شود معادل یک سال غذای یک کشور است. اینکه نماز چند بار باید در روز خوانده شود اهمیت ندارد مهم این است که نماز من چطور می‌تواند ارتباط مرا با خدا قوی‌تر کند. متأسفانه امروزه ما فقط به فکر حلال و حرام کردن موضوعات هستیم به بیان دیگر سعی داریم همه چیز را حلالیزه کنیم ولی درعمل جور دیگری رفتار می‌کنیم.»
طارق رمضان افزود: «من به عنوان یک شهروند سوئیسی وقتی قرار شد که مناره‌های مساجد از سوئیس جمع شود مخالفت و تلاش کردم تا از حق مسلمانان دفاع کنم ولی همان‌طور که در مقابل این تصمیم مقاومت می‌کردم به مسلمانان می‌گفتم آیا واقعاً اولویت شما بودن این مناره‌هاست؟ بنابراین ما نباید اجازه دهیم بقیّه‌ی کشورها برای ما اولویت تعیین کنند ولی باید خودمان هم اولویت‌های خودمان را به درستی تعیین کنیم. یا مثلاً بحث منع حجاب در فرانسه، بنده در این باره هم مناظرات فراوانی انجام دادم. متأسفانه در بسیاری از کشورها افراد حجاب ظاهری دارند ولی به فلسفه‌ی اصلی حجاب نرسیده‌اند و روح حجاب را ندارند.»
مشکل از خودِ ماست
وی در ادامه از حاضران در نشست پرسید: «همه‌ی شما که مسلمان هستید چقدر زمان صرف می‌کنید که بفهمید چرا نماز می‌خوانید؟ آیا تا به حال از خودتان پرسیده‌اید چرا نماز می‌خوانید؟ روزه می‌گیرید و...؟ آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که اسلام چقدر در رفتار شما تأثیر دارد؟ خداوند در روز قیامت به من نمی‌گوید پرفسور رمضان، استاد دانشگاه آکسفورد بلکه از من می‌پرسد طارق در دنیا چه کردی؟ اصول، ابزار و هدف در زندگی بسیار مهم است و مهم‌تر اینکه شما براساس چه اصولی و با استفاده از چه ابزاری می‌خواهید به هدف خود برسید؟ اگر نمی‌توانید جواب این سؤال را بدهید لازم نیست به غرب حمله کنید و همه چیز را از چشم غرب ببینید.»
وی در ادامه در خصوص موضوع اسلام‌هراسی گفت: «موضوع اسلام‌هراسی که امروزه در اروپا وجود دارد به خود ما بستگی دارد تا وقتی که ما در دنیا مشارکت نداشته باشیم این رفتار نسبت به ما وجود خواهد داشت. مسلمانان به جای واکنش باید به فکر مشارکت باشند. بسیاری از مسلمانان در کشورهای اروپایی وقتی با آنان وارد دیالوگ می‌شوی می‌گویند من مسلمانم ولی مهربان هستم.»
این پژوهشگر دینی افزود: «یکی از بحران‌های جهان اسلام بحران علمی است، به این معنا که کشورهای جهان اسلام تولیدات زیادی دارند ولی چقدر از این تولیدات با علوم انسانی، پزشکی، اقتصادی و... در ارتباط هستند؟ به بیان دیگر علوم اسلامی ما چقدر به فهم سایر علوم کمک می‌کند؟ البته در این میان شیعیان اوضاع بهتری نسبت به سنی‌ها دارند و از علوم اسلامی استفاده بهتری می‌کنند. به عنوان مثال ما همیشه دنبال این هستیم که سیستم‌های کاپیتالیسم و لیبرالیسم را حلالیزه کنیم ولی هیچ وقت جایگزینی برای آن نداریم. علاوه بر این‌ها، نبودن دیالوگ بین اندیشمندان مسلمان هم بسیار خطرناک است. به همین دلیل هم مسئول مشکلات امروزی جهان اسلام خودمان هستیم نه فلان شیخ و فلان آیت‌الله و...»
از یهودیها و مسیحی‌ها بیشتر می‌دانیم تا دین خودمان
رمضان در بخش دیگری از سخنانش به اهمّیّت موضوع فرهنگ پرداخت و توضیح داد: «متأسفانه فرهنگ امروز ما به سمت فرهنگ غربی می‌رود. موضوع استعمار فرهنگی و خودباختگی فرهنگی بسیار مهم است. ایران از لحاظ فرهنگ، شعر و موسیقی بسیار غنی است منتها باید ببینیم از این‌ها چگونه می‌توانیم برای معرفی بهتر اسلام استفاده کنیم. ما باید تلاش کنیم حس خوبی نسبت به اسلام ایجاد کنیم. ضدغرب بودن جای خودش را دارد ولی ایجاد حس خوب نسبت به اسلام هم در جای خودش مهم است. یک مسلمان خوب، لزوماً یک عالِم خوب نیست می‌تواند یک فیلسوف یا بازیگر یا نویسنده‌ی خوب باشد.»
وی افزود: «بیایید به این موضوع فکر کنیم که هدف ما از بودن چیست؟ قرار است چه چیزی به دنیا اضافه کنیم؟ چطور می‌توانیم در جهان اسلام مشارکت داشته باشیم؟ البتّه که ما باید بهای فکر و بیانمان را بدهیم چون گفتن حقایق در این دنیا هزینه دارد؛ ولی باید جرأت داشته باشیم و وارد دیالوگ بشویم. گاه به من ایراد می‌گرفتند که چرا با Press TV به عنوان یک شبکه‌ی شیعی کار می‌کنم ولی برای من اهمّیّت ندارد چون برای من مهم بود که با برادرانم دیالوگ داشته باشم ما از ادیان دیگر مثل یهودی و مسیحی بیشتر می‌دانیم تا دینی که خودمان داریم؛ دلیلش هم واضح است ما با هم‌کیشان خود دیالوگ نداریم. با خودتان فکر کنید که در چند سال اخیر با چند نفر از سایر مذاهب ملاقات و صحبت داشتید. نباید فقط تعدادی از افراد را انتخاب کنیم و بعد با همانها حرف بزنیم و بر اساس همان ها هم نظر بدهیم.»
آخرین بخش صحبت‌های رمضان در خصوص مسایل سیاسی بود. وی گفت: اینکه یک نفر بگوید من کار سیاسی انجام نمی‌دهم خودش یعنی من کار سیاسی انجام می‌دهم. متأسفانه بحران سوریه باعث شده تا بسیاری از مسلمانان بحث فلسطین را فراموش کنند و از آن غافل شوند. ماجرای مقاومت فلسطینیها فقط یک بحث اسلامی نیست، بحث سیاسی هم است به همین دلیل هم به عقیده‌ی من دشمن فلسطینیها خود مسلمانان هستند.»
این متفکر مسلمان در پایان اضافه کرد: «من نوه‌ی حسن البناء هستم و به عقاید او انتقاداتی هم دارم ولی پدر بزرگ من کتابخانه‌ی بزرگی داشت که در آن، همه‌گونه کتابی یافت می‌شد و این‌طور نبود که فقط کتاب‌های دینی و یا حوزه‌ی خاصی را مطالعه نماید.»
نظرات